Giải thích và hướng dẫn tiến hành kiểm định wilcoxon trong SPSS

Giống với kiểm định Sign test, kiểm định wilcoxon cũng cho phép chúng ta kiểm tra sai khác trung bình giữa hai tổng thể đối với mẫu cặp trong khi chạy spss. Tuy nhiên nó lại đưa ra kết quả mạnh hơn, tốt hơn kiểm định Sign test. Bài viết dưới đây sẽ trình bày chi tiết về kiểm định wilcoxon cũng như các bước chạy test wilcoxon spss cụ thể. Các bạn tham khảo ngay nhé.

1. Lý giải về kiểm định wilcoxon

- Kiểm định Wilcoxon hay còn gọi là Sign - rank test, dịch ra tiếng việt là kiểm định dấu và hạng. Đây là một loại kiểm tra giả thuyết thống kê phi tham số, thường dùng để so sánh hai vị trí của quần thể có liên quan hoặc kiểm tra vị trí của tập hợp mẫu bằng cách sử dụng một tập hợp mẫu phù hợp. 

- Một định nghĩa khác của kiểm định này là kiểm định trung bình hai mẫu. Dùng để so sánh, tìm ra sự khác nhau giữa hai nhóm dữ liệu độc lập khi biến phụ thuộc là biến liên tục hoặc biến thứ tự nhưng không cần thiết phải có phân phối chuẩn.

- Hai đặc điểm cơ bản của kiểm định Wilcoxon:

• Trường hợp ngoại lệ của thống kê: Trong khi nghiên cứu thống kê, kiểm định phi tham số thường yếu hơn tham số rất nhiều nhưng kiểm định Wilcoxon là phi tham số nhưng lại có thuộc tính mạnh hơn.
• Phiên bản mạnh mẽ hơn kiểm định dấu (Sign test): Vì chúng sử dụng thông tin về cả độ lớn (magnitude) và hướng (direction) của sự khác biệt trong các cặp dữ liệu nên đưa ra được kết quả tốt hơn.

Đọc thêm:

• Kiểm định mann-whitney trong SPSS
• Kiểm định kruskal-wallis trong spss
• Kiểm định durbin watson

2. Mục đích sử dụng kiểm định wilcoxon

- Mục đích sử dụng của kiểm định Wilcoxon là dùng để kiểm định sự sai khác trung bình trên hai tổng thể đối với mẫu cặp khi giả thuyết về phân phối chuẩn, phương sai bằng nhau của hai tổng thể đó bị vi phạm.

- Kiểm định Wilcoxon có thể xét cả dấu lẫn độ lớn của khác biệt. 

- Các trường hợp nên sử dụng:

• Khi kích thước mẫu không đủ lớn.
• Khi người tham gia khảo sát là có những đặc điểm giống nhau.
• Khi thử nghiệm được thực hiện 2 lần hoặc trong 2 điều kiện khác nhau trên cùng một biến phụ thuộc.

3. Quy trình tiến hành kiểm định wilcoxon

Sau đây sẽ là bài toán ví dụ và các bước thực hiện cụ thể test wilcoxon spss: Điều trị 10 bệnh nhân có lượng ferritin máu cao, với số liệu ferritin máu trước và sau điều trị được ghi nhận trong bảng dưới đây. Hãy chạy kiểm định Wilcoxon cho dữ liệu trên. 

Bài toán ví dụ

Nhận xét ví dụ: Trong bảng số liệu trên có 10 trường hợp gồm: 7 trường hợp ferritin giảm sau điều trị (+); 2 trường hợp tăng ferritin sau điều trị (-); 1 trường hợp ferritin không đổi. Kiểm định này luôn sử dụng các thông tin về độ lớn của chênh lệch vì vậy nó mạnh hơn kiểm định dấu, cụ thể như sau:

• Tổng chênh lệch dương (+) = 1 + 2 = 3; trung bình = 3 / 2=1,5.
• Tổng chênh lệch âm (-) = 9 + 8 + 7+ 4 + 3 + 5,5 + 5,5 = 42; trung bình =42 / 7 = 6.
• Xếp thứ hạng theo giá trị tuyệt đối: Từ nhỏ đến lớn (không quan tâm về dấu). Ví dụ: Bệnh nhân thứ 4 trong bảng có giá trị tuyệt đối ferritin = 100 là nhỏ nhất nên được xếp hạng 1, bệnh nhân thứ 5 có ferritin = 150, xếp hạng 2,…
• Trong trường hợp lượng ferritin bằng nhau: Thì thứ hạng sẽ được tính trung bình cộng. Ví dụ: Bệnh nhân số 8 và 10 có ferritin bằng nhau, do đó  thứ hạng = (5 + 6) / 2 = 5,5. Sau đó tính tổng các hạng đối với chênh lệch dương  (+) và chênh lệch âm (-).
• Sau đây là các bước sẽ dùng kiểm định wilcoxon trong SPSS

Bước 1: Chọn Analyze > Nonparametric Tests > 2 Related Samples

Chọn Analyze > Nonparametric Tests > 2 Related Samples

Bước 2: đưa biến T1 và L1 vào vào chọn Wilcoxon trong phần Test type

Đưa biến T1 và L1 vào vào chọn Wilcoxon trong phần Test type

Bước 3: Nhấn OK để nhận kết quả

Nhấn OK để nhận kết quả

• Nhận xét bảng kết quả có bác bỏ giả thuyết không
• Chênh lệch âm mang dấu (-) bằng 7 (giảm ferritin máu sau điều trị)
• Chênh lệch dương mang dấu (+) bằng 2 (tăng ferritin máu sau điều trị)
• Mức bằng nhau (Ties) là 1 (ferritin không thay đổi sau điều trị)
• Mức ý nghĩa chính xác là 0,180.

Kết luận

Không bác bỏ giả thuyết không và không có sự khác biệt của nồng độ ferritin trước và sau điều trị.

Bài viết trên đã chia sẻ tất cả về kiểm định wilcoxon từ khái niệm đến các bước thực hiện trong spss cụ thể. Hy vọng những kiến thức này sẽ hữu ích với các bạn.