Đa dạng sinh học là gì? Ví dụ - Vai trò - giá trị - biểu hiện - thực trạng

1. Đa dạng sinh học là gì?

• Đa dạng sinh học là sự đa dạng về các loài sống, sinh quyển và quần thể sinh vật trên Trái Đất, bao gồm cả môi trường sống, di truyền, cấu trúc sinh học và chức năng sinh học của chúng. 
• Đa dạng sinh học là cơ sở cho tất cả các dịch vụ sinh thái quan trọng cho cuộc sống và văn hóa con người, nhưng cũng đang gặp nguy hiểm và giảm dần do sự phá hủy môi trường và các hoạt động con người khác.

2. Ví dụ về đa dạng sinh học

2.1. Đa dạng sinh học tại Việt Nam

• Một ví dụ về đa dạng sinh học tại Việt Nam là khu vực rừng ngập mặn trên đồng bằng sông Cửu Long, nơi đây có hệ sinh thái đặc biệt với sự xuất hiện của nhiều loài thực vật, động vật và loài chim quý hiếm. Khu rừng ngập mặn này cũng cung cấp nguồn thực phẩm và là một môi trường sống quan trọng cho nhiều loài động vật, như cá, tôm, ếch, và cá sấu.
• Khu bảo tồn Phong Nha-Kẻ Bàng ở miền Trung Việt Nam sở hữu những hang động quý hiếm và độc đáo của thế giới, cùng với một đa dạng các loài động thực vật phong phú. 

Tất cả những nơi đây đều là ví dụ về đa dạng sinh học và đồng thời cũng là môi trường sống quan trọng của các cộng đồng địa phương.

2.2. Đa dạng sinh học môi trường đới lạnh 

Đa dạng sinh học môi trường đới lạnh 

Ví dụ về đa dạng sinh học môi trường đới lạnh là Công viên quốc gia Banff ở Canada. 

• Nơi này nằm ở vùng Rocky Mountains và có diện tích trên 6.000 km², với địa hình bao gồm các đỉnh núi, thung lũng và sông suối. 
• Công viên này có chứa hơn 1.000 loài thực vật và hơn 400 loài động vật, bao gồm cả những loài quý hiếm. 
• Các loài động vật nổi tiếng tại đây bao gồm gấu Grizzly, sư tử sông, ngựa vằn, sói và hươu tay trắng.

2.3. Đa dạng sinh học biển Việt Nam

Biển Việt Nam là môi trường sống của hàng nghìn loài sinh vật, từ các loài vi sinh vật nhỏ đến các động vật lớn như cá voi. Đây là một số ví dụ về đa dạng sinh học biển Việt Nam:

• Vịnh Hạ Long: Nơi đây là một trong những khu vực biển phong phú nhất của Việt Nam với hơn 2.000 loài sinh vật biển, trong đó có nhiều loài động vật quý hiếm như rùa biển, cá mập và cầu biển.
• Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm: Nơi đây có hơn 500 loài sinh vật biển, bao gồm các loài rong, san hô, ốc, vảy và động vật có vú biển.
• Hòn Mun: Nơi đây có nhiều loài cá da trơn, cá bò đầu búa, sứa đại dương và nhiều loại san hô đa dạng. Cụm san hô này cấp nơi cho nhiều loài sinh vật biển sống.
• Vịnh Nha Trang: Khu vực này có hơn 300 loài sinh vật biển, bao gồm những loài cá quý hiếm như cá lăng, cá ngừ, cá kiếm và một số loài cá mập.

3. Sự đa dạng sinh học biểu thị bằng

Sự đa dạng sinh học biểu thị

• Sự đa dạng sinh học có thể được biểu thị bằng nhiều yếu tố khác nhau, tùy thuộc vào mục đích và phương pháp nghiên cứu.
• Tuy nhiên, các yếu tố phổ biến để đánh giá đa dạng sinh học bao gồm:

3.1. Đa dạng sinh học tương đối (Relative biodiversity)

Đó là số lượng loài trong một khu vực được so sánh với tổng số loài của hệ sinh thái, địa lý hoặc không gian đang xét.

3.2. Đa dạng sinh học tuyệt đối (Absolute biodiversity)

Là số lượng loài trong một khu vực cụ thể được tính toán bằng các phương pháp mô tả và phân loại.

3.3. Đa dạng sinh học chức năng (Functional biodiversity)

• Là đa dạng của các chức năng sinh thái. 
• Ví dụ như khả năng chuyển hóa dinh dưỡng, quá trình hóa học, tạo năng lượng, và các dịch vụ sinh thái khác mà các sinh vật mang đến cho hệ sinh thái.

3.4. Đa dạng sinh học di truyền (Genetic biodiversity)

• Đây là đa dạng của các linh kiện di truyền ở trong các loài. 
• Đa dạng của các dạng hình thái và hợp chất hóa học cũng được coi là một phần của đa dạng di truyền.

3.5. Đa dạng sinh học tầng động vật học (Faunal biodiversity)

Đa dạng sinh học tầng động vật học

 Tỷ lệ loài động vật thể hiện sự đa dạng tỉ lệ của các sinh vật trong thế giới động vật.

3.6. Đa dạng sinh học cảnh quan (Landscape biodiversity)

Bao gồm sự đa dạng của các đặc điểm về địa hình, địa chất, sự khác biệt giữa các loại đất và yếu tố khí hậu.

Mỗi yếu tố đề cập trên đều mang ý nghĩa khác nhau và đòi hỏi các phương pháp ước tính khác nhau để đánh giá. Việc hiểu sâu hơn về các yếu tố này sẽ giúp cho việc quản lý và bảo vệ sự đa dạng sinh học trở nên hiệu quả hơn.

4. Ý nghĩa của đa dạng sinh học

Đa dạng sinh học có ý nghĩa to lớn đối với xã hội, môi trường, kinh tế, con người, khoa học, chính sách, tôn giáo và đạo đức, là nền tảng cho sự phát triển bền vững và sự tồn tại của loài người.

4.1. Với xã hội 

• Một sự đa dạng sinh học phong phú đảm bảo sự phát triển bền vững của xã hội và góp phần vào sự hài hòa trong mối quan hệ giữa con người và tự nhiên.
• Sự đa dạng sinh học cũng mang ý nghĩa văn hoá và giáo dục, thể hiện bản sắc và đa dạng địa lý của các nền văn hóa khác nhau.

4.2. Với môi trường 

• Sự đa dạng sinh học duy trì sự cân bằng sinh thái của các hệ sinh thái, cung cấp nhiều dịch vụ sinh thái như lọc không khí, nước, đất và kiểm soát muỗi, côn trùng gây hại.
• Đa dạng sinh học cũng là nền tảng cho nhiều quá trình sinh thái quan trọng trong hệ sinh thái, giúp duy trì sự chuyển hoá vật liệu và năng lượng, và giúp hệ sinh thái tự phục hồi sau sự xâm phạm của con người.

4.3. Với kinh tế

• Sự đa dạng sinh học được xem như một kho tàng tài nguyên quý giá. Tính đa dạng có thể mang lại nhiều cơ hội kinh doanh và sự phát triển kinh tế.
• Các sản phẩm và dịch vụ được lấy từ sự đa dạng sinh học như thuốc lá, thuốc dược, cây ăn trái và các sản phẩm rừng có giá trị cao đầy tiềm năng.

4.4. Đa dạng sinh học với con người

• Con người phụ thuộc vào đa dạng sinh học để tồn tại. Sự suy giảm đa dạng sinh học có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng cho sức khỏe của con người và động vật hoang dã.
• Đa dạng sinh học cũng đóng vai trò quan trọng trong văn hóa, lịch sử và sự phát triển của nhân loại, cung cấp nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà nghiên cứu và các nhà bảo tồn thiên nhiên.

4.5. Đa dạng sinh học với khoa học 

• Đa dạng sinh học mang lại một mỏ thông tin phong phú về sự phát triển và tiến hóa của các loài sinh vật.
• Các nghiên cứu về đa dạng sinh học mang lại thông tin về các mối liên hệ giữa các sinh vật và môi trường sống của chúng, cũng như cách thức chúng tương tác với nhau.

4.6. Đa dạng sinh học với chính sách 

• Sự đa dạng sinh học được coi là một yếu tố đóng vai trò quan trọng trong việc đánh giá và lập kế hoạch quản lý tài nguyên và môi trường.
• Đa dạng sinh học đã trở thành một yếu tố quan trọng trong các đối thoại và đàm phán liên quan đến vấn đề môi trường toàn cầu và bảo vệ động vật hoang dã.

4.7. Với tôn giáo và đạo đức

• Sự bảo tồn và bảo vệ đa dạng sinh học được coi là một trách nhiệm văn hoá và đạo đức của con người đối với tự nhiên và các sinh vật hoang dã.
• Nhiều tôn giáo và đạo đức đề cao tầm quan trọng của việc giữ gìn sự đa dạng sinh học và động vật hoang dã.

5. Vai trò của đa dạng sinh học (Lợi ích) 

Vai trò của đa dạng sinh học

• Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong nhiều khía cạnh của cuộc sống, bao gồm:

5.1. Duy trì sự cân bằng sinh thái

Đa dạng sinh học là nền tảng của hệ sinh thái, giúp duy trì sự cân bằng sinh thái và sự tự phục hồi của các nhóm sinh vật.

5.2. Cung cấp các sản phẩm tự nhiên

 Đa dạng sinh học cung cấp nhiều sản phẩm quan trọng cho cuộc sống như thực phẩm, thuốc, vật liệu xây dựng, nhiên liệu, giống cây trồng và vật nuôi.

5.3. Cung cấp các dịch vụ sinh thái

Đa dạng sinh học cung cấp các dịch vụ sinh thái quan trọng như lọc không khí, nước, đất, kiểm soát côn trùng và muỗi gây hại.

5.4. Giúp phát triển kinh tế

Đa dạng sinh học mang lại nhiều cơ hội kinh doanh và phát triển kinh tế như tập trung vào các ngành công nghiệp như du lịch sinh thái, chế biến thực phẩm, các sản phẩm thuốc, sản phẩm rừng và khoáng sản.

5.5. Tạo ra giá trị văn hóa

• Đa dạng sinh học cung cấp nguồn cảm hứng cho nhiều nghệ sĩ, nhà khoa học, nhà nghiên cứu và các nhà bảo tồn thiên nhiên.
• Nó cũng đóng vai trò quan trọng trong văn hóa, lịch sử và sự phát triển của nhân loại.

5.6. Vấn đề môi trường toàn cầu 

• Quan trọng trong các đối thoại và đàm phán liên quan đến vấn đề môi trường toàn cầu
• Đa dạng sinh học đã trở thành một yếu tố quan trọng trong các đối thoại và đàm phán liên quan đến vấn đề môi trường toàn cầu và bảo vệ động vật hoang dã.

Vì vậy, có thể thấy rõ vai trò của đa dạng sinh học trong cuộc sống của chúng ta, và điều này càng làm tăng ý thức về sự bảo tồn loài động vật, sinh vật hoang dã và các nguồn tài nguyên tự nhiên quý giá của thế giới.

6. Giá trị của đa dạng sinh học 

Giá trị của đa dạng sinh học

6.1. Giá trị thẩm mỹ

Đa dạng sinh học mang đến vẻ đẹp đa dạng, phong phú cho môi trường sống và cảm nhận thẩm mỹ của con người.

6.2. Giá trị kinh tế

Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong kinh tế và phát triển bền vững thông qua các sản phẩm và dịch vụ như thực phẩm, dược phẩm, dịch vụ du lịch, nguyên liệu sản xuất,..

6.3. Giá trị sinh thái

Đa dạng sinh học cung cấp những dịch vụ sinh thái quan trọng như sản xuất oxy, cải thiện chất lượng nước, phân hủy chất thải, kiểm soát độ ẩm và hạn chế thiên tai.

6.4. Giá trị văn hóa

Đa dạng sinh học đóng vai trò quan trọng trong văn hóa và các nghi lễ trên toàn thế giới, đặc biệt là đối với các cộng đồng bản địa.

6.5. Giá trị khoa học

Đa dạng sinh học là cơ sở của nghiên cứu và sự hiểu biết về thế giới sinh vật, giúp cải thiện khả năng dự báo và ứng phó với các vấn đề môi trường.

6.6. Giá trị đạo đức và nghĩa vụ

Con người có vị thế và nghĩa vụ bảo vệ và tôn trọng sự bền vững của đa dạng sinh học, đó là trách nhiệm của tất cả chúng ta để đảm bảo một tương lai tốt đẹp cho hành tinh này.

7. Điểm nóng đa dạng sinh học

7.1. Khái niệm 

• Điểm nóng đa dạng sinh học (hotspot) là những khu vực trên thế giới có độ cao về đa dạng sinh học và đang phải đối mặt với nguy cơ suy giảm đa dạng sinh học rất lớn.
•  Theo nguồn thông tin từ Liên minh Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), hiện tại có khoảng 36 điểm nóng đa dạng sinh học trên toàn cầu, bao phủ khoảng 2,4% diện tích trên thế giới.

7.2. Ví dụ về 1 số điểm nóng đa dạng sinh học trên thế giới 

Một vài điểm nóng đa dạng sinh học nổi tiếng như:

• Rừng Mưa Amazon: Nằm tại Nam Mỹ, rừng mưa Amazon với diện tích lên tới 7 triệu km², được coi là một trong những điểm nóng đa dạng sinh học lớn nhất trên thế giới. Nó được cho là chứa khoảng 50% số loài trên toàn cầu. Tuy nhiên, rừng Mưa Amazon đang bị suy giảm nghiêm trọng do phá rừng và nạn khai thác lâm sản.
• Rừng Tropikal Đông Phi: Nằm ở châu Phi, rừng Tropikal Đông Phi là một trong những điểm nóng đa dạng sinh học quan trọng nhất với nhiều loài động vật quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng. Lý do chính là do nạn khai thác gỗ và chăn nuôi trái phép.
• Rạn san hô Đại Tây Dương: Rạn san hô Đại Tây Dương nằm trong vùng biển nhiệt đới của Thái Bình Dương và là một trong hai điểm nóng đa dạng sinh học của đại dương, bao gồm khoảng 70-90% số loài biển. Tuy nhiên, hiện tại đang phải đối mặt với nhiều thách thức như biến đổi khí hậu, sự tàn phá môi trường và ô nhiễm môi trường.
• Khu vực Nam và Đông Á: Khu vực Nam và Đông Á cũng là một trong những điểm nóng đa dạng sinh học vì có nhiều loài động vật và thực vật quý hiếm đang bị đe dọa tuyệt chủng. Tuy nhiên, đây cũng là khu vực có tốc độ phát triển kinh tế nhanh nhất, dẫn đến sự suy giảm đa dạng sinh học và mất môi trường.
• Rừng Tropikal Tây Phi: Nằm ở châu Phi, rừng Tropikal Tây Phi cũng là một điểm nóng đa dạng sinh học quan trọng, với nhiều loài động vật và thực vật đang bị đe dọa. Rừng Tropikal Tây Phi đang phải đối mặt với nạn phá rừng, khai thác lâm sản và đất đai.

Các điểm nóng đa dạng sinh học này đang phải đối mặt với nhiều thách thức bảo tồn, đòi hỏi sự chú ý và quan tâm đặc biệt từ cộng đồng quốc tế, chính quyền và các tổ chức bảo vệ môi trường.

8. Đa dạng sinh học việt nam trong thực tiễn hiện nay 

Đa dạng sinh học Việt Nam trong thực tiễn hiện nay

• Tình trạng đa dạng sinh học của Việt Nam tại thời điểm 2022 vẫn đang gặp nhiều thách thức nghiêm trọng. 
• Việt Nam đang đứng thứ hai ở khu vực Đông Nam Á về mức độ mất môi trường sống đa dạng, chỉ sau Indonesia. 
• Theo Viện Nghiên cứu và Phát triển Phong hóa (WRI), ở Việt Nam, khoảng 22 triệu ha ​​diện tích đất đang bị suy thoái môi trường, trong đó hầu hết tập trung ở vùng đồi núi và đồng bằng sông Cửu Long.
• Một số nguyên nhân gây ra tình trạng này bao gồm: khai thác lâm sản quá mức, đầu tư công trình giao thông, chăn nuôi và trồng trọt không bền vững, nạn đánh bắt cá mòi, và sự biến đổi khí hậu. 
• Những nguy cơ này ảnh hưởng đến nhiều loài động vật và thực vật quý hiếm tại Việt Nam, có thể kể đến như: Voi châu Phi, Báo Ba Tư, Gấu Mặt Nón, Lưu Huỳnh Đồng, Rùa Đầu Rắn, Bò Cạp Đen, Cây Sưa Đã Ra Hoa vàng, Cây Gõ Đỏ.
• Để bảo vệ Đa dạng sinh học của Việt Nam, cần có những biện pháp như quy hoạch phát triển bền vững, ứng dụng công nghệ sinh học trong nông nghiệp, tăng cường hợp tác quốc tế trong lĩnh vực bảo tồn và bồi đắp môi trường tự nhiên, đồng thời tăng sự nhận thức của cộng đồng về quan tâm đến việc bảo vệ sự đa dạng sinh học.

9. Câu hỏi về đa dạng sinh học

9.1. Môi trường nào có đa dạng sinh học lớn nhất?

• Rừng mưa nhiệt đới chứa đựng đa dạng sinh học lớn nhất trên Trái đất. 
• Rừng mưa nhiệt đới rộng lớn nhất trên Trái đất tọa lạc ở châu Mỹ Latinh, châu Phi và khu vực đông nam châu Á.
• Theo ước tính của Hội đồng Bảo tồn Thiên nhiên Quốc tế (IUCN), rừng mưa nhiệt đới chiếm khoảng 6% diện tích bề mặt trái đất, nhưng lại chứa hơn 50% loài động vật và thực vật trên toàn thế giới. 
• Các quần thể động vật và thực vật trong rừng mưa đa dạng và có thể bao gồm hàng ngàn loài, bao gồm cả động vật trên cạn và dưới nước, thực vật giai đoạn khác nhau của sự phát triển cây trồng, rễ, bụi và lianas. 

9.2. Ngày quốc tế đa dạng sinh học

Ngày Quốc tế Đa dạng sinh học là ngày 22 tháng 5 hàng năm

9.3. Hậu quả của đa dạng sinh học

Có thể nói đa dạng sinh học sẽ không gây ra hậu quả gì cho con người hay trái đất. Nó chỉ mang đến 1 loạt hệ quả khi xảy ra tình trạng Suy giảm đa dạng sinh học. 

Tổng kết, hy vọng bài viết trên mà Tri thức cộng đồng chia sẻ đã giúp bạn hiểu rõ hơn về đa dạng sinh học, giá trị của nó và tại sao chúng ta cần phải bảo vệ và duy trì sự đa dạng này trên hành tinh chúng ta. Hãy bảo vệ môi trường sống và giữ gìn sự đa dạng sinh học của Trái đất cho những thế hệ sau.