24 Tháng mười một, 2025Trong bối cảnh nền hành chính quốc gia ngày càng đòi hỏi tính hiệu quả và chuyên môn hóa cao, câu hỏi “quản lý nhà nước theo ngành là gì” trở nên đặc biệt quan trọng. Đây không chỉ là vấn đề lý luận trong lĩnh vực hành chính học, mà còn là nền tảng để tổ chức bộ máy, hoạch định chính sách và điều hành từng lĩnh vực của đời sống xã hội.
Hiểu rõ khái niệm này giúp chúng ta nắm bắt cách Nhà nước vận hành bộ máy quản lý theo từng ngành, đồng thời phối hợp hài hòa với quản lý theo lãnh thổ nhằm bảo đảm sự phát triển thống nhất, bền vững của quốc gia.
Quản lý nhà nước theo ngành là gì?
1. Quản lý nhà nước theo ngành là gì?
Quản lý nhà nước theo ngành là hoạt động của các cơ quan nhà nước, chủ yếu là Bộ và cơ quan ngang Bộ, trong việc tổ chức, điều hành và kiểm soát các hoạt động thuộc một ngành hoặc lĩnh vực chuyên môn như y tế, giáo dục, tài chính, khoa học – công nghệ, xây dựng… Việc quản lý theo ngành được thực hiện thống nhất từ Trung ương đến địa phương thông qua hệ thống ngành dọc (Bộ → Sở → Phòng).
Nói cách khác, đây là việc quản lý dựa trên tính chất chuyên môn của ngành, nhằm bảo đảm triển khai thống nhất chủ trương, chính sách và pháp luật trong phạm vi lĩnh vực mà Bộ/ngành phụ trách.
Quản lý nhà nước theo ngành có nhiệm vụ:
- Xây dựng và thực hiện chính sách, pháp luật phát triển ngành.
- Quy hoạch, kế hoạch, tổ chức và điều hành hoạt động của ngành.
- Thanh tra, kiểm tra, xử lý vi phạm trong phạm vi ngành.
- Đảm bảo ngành phát triển đồng bộ, thống nhất trong cơ cấu kinh tế quốc dân.
Quản lý theo ngành luôn cần kết hợp với quản lý theo lãnh thổ (UBND các cấp) để tránh chồng chéo và bảo đảm hiệu quả quản lý nhà nước trong từng địa phương.
>> Đọc thêm: Quản lý nhà nước về an ninh trật tự Vai trò & thách thức
2. Nội dung của quản lý nhà nước theo ngành
Quản lý nhà nước theo ngành bao gồm toàn bộ các hoạt động tổ chức, chỉ đạo, kiểm tra và điều hành nhằm phát triển ngành theo đúng chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước. Cụ thể gồm các nội dung sau:
- Xây dựng và tổ chức thực hiện chủ trương, chính sách, pháp luật phát triển ngành.
- Ban hành và hướng dẫn thực hiện tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật chuyên ngành
- Tổ chức bộ máy và điều hành hoạt động của ngành từ trung ương đến địa phương
- Quản lý tài chính, ngân sách trong phạm vi ngành (ở mức chính sách)
- Theo dõi, tổng hợp, đánh giá và báo cáo tình hình ngành
Nội dung của quản lý nhà nước theo ngành
3. Mục tiêu và nguyên tắc phân cấp quản lý nhà nước theo ngành
3.1. Mục tiêu
Việc phân cấp quản lý nhà nước theo ngành nhằm xác định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn giữa các cấp chính quyền trong hệ thống hành chính nhà nước theo Nghị định 32/2023/NĐ-CP:
- Bảo đảm quản lý thống nhất của Trung ương về chiến lược, chính sách, quy hoạch và tiêu chuẩn chuyên ngành.
- Tăng cường tính tự chủ, tự chịu trách nhiệm của địa phương, đặc biệt trong việc tổ chức thực hiện nhiệm vụ được giao.
- Phát huy nguồn lực, điều kiện và lợi thế của từng địa phương trong quản lý ngành, lĩnh vực.
- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước, khắc phục tình trạng chồng chéo hoặc bỏ trống nhiệm vụ giữa Bộ/ngành và địa phương.
- Tăng cường tính minh bạch, đơn giản hóa quy trình, và cải thiện chất lượng dịch vụ công theo từng ngành.
3.2. Nguyên tắc
Việc phân cấp quản lý nhà nước theo ngành phải bảo đảm các nguyên tắc sau:
- Phù hợp Hiến pháp 2013 và hệ thống pháp luật, bảo đảm tính thống nhất, thông suốt của nền hành chính quốc gia.
- Kết hợp hài hòa giữa quản lý theo ngành và quản lý theo lãnh thổ, tránh chồng chéo hoặc bỏ trống nhiệm vụ.
- Phân cấp phải gắn với nguồn lực thực hiện, bao gồm ngân sách, nhân lực, cơ sở vật chất và công nghệ.
- Tăng cường tính tự chủ và trách nhiệm giải trình của địa phương, song vẫn bảo đảm sự kiểm tra, giám sát của Bộ/ngành trung ương.
- Bảo đảm công khai, minh bạch, cải thiện chất lượng dịch vụ công trong từng ngành.
- Phù hợp năng lực quản lý và điều kiện kinh tế – xã hội của từng địa phương.
- Không làm phát sinh thủ tục hành chính trái quy định, không gây cản trở tổ chức, cá nhân.
- Bảo đảm rõ người – rõ việc – rõ thẩm quyền – rõ trách nhiệm – rõ hiệu quả, theo yêu cầu cải cách hành chính 2023–2030.
4. Các ngành, lĩnh vực tập trung phân cấp quản lý nhà nước
Trong bối cảnh cải cách hành chính và phân cấp, phân quyền quản lý nhà nước, Nhà nước Việt Nam xác định một số ngành, lĩnh vực trọng yếu cần tăng cường phân cấp hoặc phân quyền quản lý giữa Chính phủ, Bộ/ngành và Ủy ban nhân dân cấp tỉnh theo Nghị định 32/2023/NĐ-CP. Các lĩnh vực này thường bao gồm, nhưng không giới hạn:
- Ngành/lĩnh vực quản lý hành chính công: tổ chức bộ máy hành chính, đơn vị sự nghiệp công lập, vị trí việc làm, tiền lương.
- Ngành/lĩnh vực tài nguyên và môi trường – bao gồm quản lý khai thác, bảo vệ môi trường, quản lý biển, hải đảo.
- Ngành/lĩnh vực thông tin và truyền thông – như phát thanh, truyền hình, báo chí.
- Ngành/lĩnh vực văn hóa – nghệ thuật – điện ảnh.
- Ngành/lĩnh vực y tế – khám, chữa bệnh, quản lý dịch vụ y tế.
- Ngành/lĩnh vực xây dựng – đầu tư xây dựng, kiến trúc, quy hoạch đô thị, phát triển đô thị.
- Ngành/lĩnh vực khoa học và công nghệ – nghiên cứu, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo.
- Ngành/lĩnh vực lao động – thương binh và xã hội – lao động trong và ngoài nước, an toàn lao động, vệ sinh lao động.
- Ngành/lĩnh vực tài chính – thu, chi ngân sách, quản lý nợ công, phí, lệ phí, tài sản công.
- Ngành/lĩnh vực kế hoạch và đầu tư – đầu tư công, đầu tư nước ngoài, phát triển kinh tế – xã hội.
Lưu ý: Việc phân cấp/phân quyền cụ thể của mỗi ngành phải căn cứ vào văn bản quy phạm pháp luật chuyên ngành hoặc Nghị định phân quyền của Chính phủ.
5. Sự kết hợp giữa quản lý theo ngành và quản lý theo địa phương
Kết hợp giữa quản lý theo ngành và quản lý theo địa phương
5.1. Tính cần thiết của sự kết hợp
Trong hệ thống hành chính nhà nước, quản lý theo ngành (do các Bộ và cơ quan ngang Bộ thực hiện) và quản lý theo địa phương (do UBND các cấp thực hiện) luôn phải kết hợp chặt chẽ với nhau.
Sự kết hợp này xuất phát từ tính chất đặc thù của quản lý nhà nước:
- Bộ/ngành trung ương cần bảo đảm thống nhất quản lý chuyên môn trên phạm vi cả nước, bao gồm tiêu chuẩn, quy chuẩn, chiến lược và chính sách ngành.
- Chính quyền địa phương cần bảo đảm quản lý thực thi phù hợp với điều kiện kinh tế – xã hội, văn hóa, địa lý và nguồn lực của từng địa phương.
Sự phối hợp giữa hai hình thức quản lý này giúp:
- Phát huy tối đa tiềm năng và lợi thế của từng địa phương trong phát triển ngành.
- Tránh tình trạng chồng chéo hoặc bỏ trống thẩm quyền giữa Bộ/ngành và UBND.
- Gắn kết mục tiêu phát triển ngành với yêu cầu phát triển vùng lãnh thổ.
- Nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước theo tinh thần cải cách hành chính và phân cấp, phân quyền.
5.2. Biểu hiện của sự kết hợp
Sự phối hợp giữa quản lý theo ngành và lãnh thổ thể hiện cụ thể trong các hoạt động như: xây dựng và thực hiện quy hoạch, kế hoạch phát triển; tổ chức bộ máy chuyên môn; ban hành và kiểm tra việc thực hiện các văn bản quy phạm pháp luật. Đây là nguyên tắc cơ bản, bảo đảm cho bộ máy hành chính nhà nước hoạt động thống nhất, hiệu quả và gắn liền với thực tiễn.
Quản lý nhà nước theo ngành là một hình thức quản lý quan trọng, góp phần bảo đảm cho từng ngành, lĩnh vực hoạt động đúng định hướng, hiệu quả và phù hợp với chiến lược phát triển chung của quốc gia. Việc thực hiện quản lý theo ngành phải luôn gắn với quản lý theo lãnh thổ nhằm phát huy tối đa tiềm năng địa phương, nâng cao hiệu quả quản lý, đồng thời đáp ứng yêu cầu đổi mới, cải cách hành chính và hội nhập quốc tế của Việt Nam.
Qua bài viết này, hi vọng bạn đọc đã có cái nhìn tổng quan về quản lý nhà nước theo ngành và nhận thức được vai trò quan trọng của nó trong việc phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Ngoài ra, nếu bạn cần nhận hỗ trợ và tư vấn về dịch vụ viết thuê tiểu luận uy tín, hãy liên hệ với Tri Thức Cộng Đồng theo thông tin dưới đây nhé!
Thông tin liên hệ:
- Hotline: 094 688 3350
- Website: https://trithuccongdong.net/
- Email: ttcd.group@gmail.com
- Địa chỉ:
144 Xuân Thủy, Dịch Vọng Hậu, Cầu Giấy, Hà Nội
2 Võ Oanh, Phường 25, Bình Thạnh, Hồ Chí Minh
9 Đại lộ Temasek, Suntec Tower, Singapore
Share
