27 Tháng 9, 2025Giảng viên là nhân tố trung tâm quyết định chất lượng đào tạo và nghiên cứu khoa học trong các trường đại học. Trước yêu cầu đổi mới giáo dục, hội nhập quốc tế và chuyển đổi số, việc phát triển đội ngũ giảng viên trường đại học trở thành nhiệm vụ cấp thiết. Bài viết dưới đây sẽ phân tích cơ sở lý luận, thực trạng, các yếu tố tác động và đề xuất giải pháp nhằm xây dựng đội ngũ giảng viên đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của giáo dục đại học.
Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên đại học theo tiếp cận quản lý nhân lực
1. Cơ sở lý luận về phát triển đội ngũ giảng viên đại học
1.1 Khái niệm phát triển đội ngũ giảng viên
“Phát triển” trong quản lý nhân lực được hiểu là quá trình nâng cao năng lực, kỹ năng và phẩm chất của cá nhân, nhằm đáp ứng yêu cầu công việc ngày càng cao. Đối với giảng viên đại học, phát triển không chỉ là tăng về số lượng mà còn là nâng cao về chất lượng, cơ cấu hợp lý, bảo đảm tính kế thừa và bền vững.
“Đội ngũ giảng viên” bao gồm tập thể các nhà giáo, nhà khoa học làm việc trong các cơ sở giáo dục đại học, có trách nhiệm giảng dạy, nghiên cứu khoa học và đóng góp cho xã hội. Phát triển đội ngũ giảng viên, do đó, là một hoạt động chiến lược lâu dài của mỗi trường đại học cũng như của toàn hệ thống giáo dục quốc dân.
1.2 Vai trò của giảng viên trong giáo dục đại học
Giảng viên đại học vừa là người truyền đạt tri thức vừa là nhà nghiên cứu khoa học, góp phần mở rộng kho tàng tri thức nhân loại. Họ còn là người hướng dẫn, cố vấn cho sinh viên, giúp hình thành tư duy phản biện, kỹ năng nghề nghiệp, nhân cách và đạo đức.
Ở tầm vĩ mô, giảng viên là nhân tố quyết định chất lượng đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa – hiện đại hóa và hội nhập quốc tế. Ở tầm vi mô, họ là cầu nối giữa trường đại học và doanh nghiệp, giữa nghiên cứu khoa học và thực tiễn đời sống.
1.3 Yêu cầu đặt ra đối với đội ngũ giảng viên hiện nay
Trong bối cảnh mới, giảng viên đại học cần đáp ứng các yêu cầu sau:
- Về chuyên môn: Có trình độ học vấn cao, kiến thức sâu rộng, thường xuyên cập nhật.
- Về phương pháp giảng dạy: Biết ứng dụng các phương pháp hiện đại như dạy học tích cực, blended learning, e-learning.
- Về kỹ năng bổ trợ: Sử dụng thành thạo ngoại ngữ, công nghệ thông tin, kỹ năng giao tiếp, kỹ năng nghiên cứu.
- Về phẩm chất: Giữ gìn đạo đức nghề nghiệp, tinh thần trách nhiệm và tính sáng tạo.
>> Xem thêm: Những cơ sở lý luận về quản trị nguồn nhân lực trong doanh nghiệp
2. Thực trạng phát triển đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam
Trong nhiều năm qua, đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam đã có những bước phát triển cả về số lượng lẫn chất lượng, song vẫn tồn tại không ít hạn chế. Thực trạng dưới đây sẽ cho thấy rõ hơn bức tranh toàn diện về vấn đề này.
2.1 Số lượng và cơ cấu
Trong giai đoạn 2015–2021, số lượng giảng viên đại học Việt Nam tăng từ khoảng 69.591 lên trên 85.000 người. Tỷ lệ giảng viên có trình độ sau đại học chiếm trên 92%. Tuy nhiên, sự phân bố không đồng đều: đa số tập trung tại các trường đại học lớn ở Hà Nội, TP. Hồ Chí Minh, trong khi các trường ở địa phương thiếu hụt đáng kể.
Cơ cấu độ tuổi cũng cho thấy sự mất cân đối: lực lượng giảng viên trẻ chiếm tỷ lệ cao nhưng thiếu kinh nghiệm, trong khi giảng viên cao tuổi có chuyên môn vững lại đối diện nguy cơ nghỉ hưu, thiếu kế thừa.
2.2 Chất lượng đội ngũ giảng viên
Tỷ lệ tiến sĩ còn thấp (khoảng 28–30%), số giáo sư, phó giáo sư chưa nhiều. Năng lực ngoại ngữ, kỹ năng nghiên cứu khoa học và khả năng công bố quốc tế của một bộ phận giảng viên còn hạn chế. Ở nhiều trường, phương pháp giảng dạy vẫn mang tính truyền thống, ít ứng dụng công nghệ hiện đại.
2.3 Những hạn chế còn tồn tại
- Sự chênh lệch về chất lượng giữa các trường lớn và nhỏ.
- Ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số chưa đồng đều.
- Số lượng công trình nghiên cứu quốc tế còn khiêm tốn.
- Chính sách đãi ngộ chưa tương xứng với đóng góp của giảng viên.
3. Các yếu tố ảnh hưởng đến phát triển đội ngũ giảng viên
Sự phát triển đội ngũ giảng viên chịu tác động từ nhiều yếu tố khác nhau. Nhận diện rõ những yếu tố này là cơ sở quan trọng để xây dựng giải pháp phù hợp.
3.1 Chính sách quản lý và đãi ngộ
Lương và phụ cấp của giảng viên chưa cao, chưa đủ thu hút nhân tài. Chính sách thăng tiến còn nặng về bằng cấp, ít coi trọng năng lực thực tế.
3.2 Cơ sở vật chất và nguồn lực hỗ trợ
Nhiều trường còn thiếu phòng thí nghiệm, thư viện điện tử, tài nguyên học tập hiện đại. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng giảng dạy và nghiên cứu.
3.3 Cơ chế đào tạo, bồi dưỡng
Hoạt động bồi dưỡng giảng viên còn mang tính hình thức, thiếu liên tục, ít gắn với nhu cầu thực tiễn. Cơ hội được đào tạo ở nước ngoài hoặc tham gia các chương trình hợp tác quốc tế còn hạn chế.
3.4 Yếu tố cá nhân giảng viên
Bên cạnh sự nỗ lực của nhiều thầy cô, vẫn có tình trạng một bộ phận giảng viên ít chú trọng tự học, chậm đổi mới phương pháp, chưa bắt kịp xu thế công nghệ và hội nhập.
>> Xem thêm: Cập nhật giá làm tiểu luận thuê tại Tri Thức Cộng Đồng
4. Giải pháp phát triển đội ngũ giảng viên đại học hiện nay
Phát triển đội ngũ giảng viên là nhiệm vụ chiến lược nhằm nâng cao chất lượng giáo dục đại học và đáp ứng yêu cầu của xã hội trong giai đoạn mới. Để đạt được mục tiêu này, cần triển khai đồng bộ nhiều giải pháp từ cấp Nhà nước, cơ sở giáo dục cho đến từng giảng viên.
Quy hoạch và tuyển chọn hợp lý
- Xây dựng chiến lược quy hoạch đội ngũ giảng viên dài hạn, gắn với nhu cầu đào tạo của từng ngành học.
- Đảm bảo cơ cấu hợp lý về độ tuổi, giới tính, ngành nghề, học hàm học vị.
- Thực hiện cơ chế tuyển chọn minh bạch, cạnh tranh, ưu tiên năng lực thực chất thay vì chỉ dựa trên bằng cấp.
Đào tạo và bồi dưỡng chuyên môn liên tục
- Tổ chức các khóa bồi dưỡng định kỳ về chuyên môn, nghiệp vụ sư phạm, ngoại ngữ và công nghệ thông tin.
- Hỗ trợ giảng viên tham gia các chương trình đào tạo ở nước ngoài, trao đổi học thuật và thực tập tại doanh nghiệp.
- Khuyến khích hình thành văn hóa học tập suốt đời trong đội ngũ giảng viên.
Đổi mới phương pháp giảng dạy và ứng dụng công nghệ
- Đẩy mạnh phương pháp dạy học tích cực, lấy người học làm trung tâm.
- Ứng dụng mạnh mẽ công nghệ số: e-learning, blended learning, lớp học trực tuyến/hybrid.
- Khuyến khích giảng viên sử dụng trí tuệ nhân tạo và các công cụ phân tích dữ liệu trong thiết kế và đánh giá bài giảng.
Nâng cao năng lực nghiên cứu khoa học
- Tạo quỹ hỗ trợ nghiên cứu khoa học, đặc biệt cho giảng viên trẻ.
- Hình thành các nhóm nghiên cứu mạnh, gắn kết với doanh nghiệp và cộng đồng.
- Khuyến khích công bố quốc tế, đăng ký sáng chế, ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.
Chính sách đãi ngộ và môi trường làm việc
- Cải thiện chế độ lương, thưởng, phụ cấp theo năng lực và thành tích.
- Đảm bảo môi trường học thuật dân chủ, sáng tạo, giảm áp lực hành chính.
- Đầu tư cơ sở vật chất, thư viện, phòng thí nghiệm để giảng viên yên tâm giảng dạy và nghiên cứu.
Tăng cường hợp tác quốc tế
- Mở rộng hợp tác đào tạo, trao đổi giảng viên với các trường đại học uy tín trên thế giới.
- Tạo điều kiện để giảng viên tham gia hội thảo quốc tế, mạng lưới nghiên cứu toàn cầu.
- Tiếp thu kinh nghiệm quốc tế trong quản trị nhân lực và nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên.
5. Thách thức và định hướng phát triển trong tương lai
5.1 Thách thức
Phát triển đội ngũ giảng viên đại học ở Việt Nam hiện nay vẫn còn gặp nhiều rào cản:
- Nguồn lực tài chính hạn chế: Ngân sách đầu tư cho giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học còn thấp so với nhu cầu thực tế. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến chính sách đãi ngộ, cơ sở vật chất và cơ hội bồi dưỡng giảng viên.
- Mất cân đối về cơ cấu giảng viên: Ở nhiều ngành học và vùng miền, đội ngũ giảng viên chưa được phân bổ hợp lý. Các trường lớn ở đô thị tập trung nhiều giảng viên có học vị cao, trong khi các trường địa phương thiếu hụt trầm trọng, gây ra sự chênh lệch về chất lượng đào tạo.
- Áp lực giảng dạy lớn, ít thời gian nghiên cứu: Khối lượng giờ giảng cao khiến giảng viên khó dành đủ thời gian cho nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế và phát triển chuyên môn. Đây là nguyên nhân dẫn đến năng suất khoa học chưa đạt kỳ vọng.
- Cạnh tranh nhân lực chất lượng cao trên bình diện quốc tế: Nhiều giảng viên giỏi có xu hướng ra nước ngoài làm việc, trong khi việc thu hút chuyên gia quốc tế vào Việt Nam chưa mạnh. Điều này tạo sức ép lớn trong việc duy trì và phát triển đội ngũ giảng viên đạt chuẩn toàn cầu.
5.2 Định hướng phát triển
Để vượt qua thách thức và đáp ứng yêu cầu mới, cần xác định một số định hướng chiến lược:
- Xây dựng đội ngũ giảng viên đạt chuẩn quốc tế: Nâng cao năng lực chuyên môn, ngoại ngữ, kỹ năng nghiên cứu và giảng dạy theo chuẩn mực quốc tế, đảm bảo giảng viên có thể tham gia hiệu quả vào môi trường giáo dục toàn cầu.
- Phát triển giảng viên trẻ, chú trọng kế thừa và đổi mới: Khuyến khích thế hệ giảng viên trẻ học tập, nghiên cứu và sáng tạo. Đồng thời xây dựng cơ chế mentor để thế hệ đi trước truyền đạt kinh nghiệm, bảo đảm tính kế thừa và phát triển bền vững.
- Đẩy mạnh nghiên cứu khoa học, công bố quốc tế và ứng dụng thực tiễn: Khuyến khích giảng viên tăng cường công bố các công trình trên tạp chí uy tín, đồng thời chú trọng ứng dụng kết quả nghiên cứu vào đời sống và sản xuất, gắn giáo dục với nhu cầu xã hội.
- Gắn kết phát triển giảng viên với tự chủ đại học và hội nhập quốc tế: Thực hiện cơ chế tự chủ trong tuyển dụng, sử dụng và đãi ngộ giảng viên; mở rộng hợp tác quốc tế trong đào tạo và nghiên cứu, từ đó nâng cao uy tín và vị thế của giáo dục đại học Việt Nam.
6. Kết luận
Phát triển đội ngũ giảng viên đại học là nhiệm vụ trọng tâm và lâu dài, có ý nghĩa quyết định đối với chất lượng giáo dục và sự phát triển bền vững của đất nước. Giảng viên không chỉ cần giỏi chuyên môn mà còn phải có kỹ năng toàn diện, khả năng nghiên cứu, năng lực hội nhập.
Để đạt được mục tiêu này, cần sự chung tay của Nhà nước, các cơ sở giáo dục và bản thân mỗi giảng viên. Chỉ khi đội ngũ giảng viên được phát triển toàn diện, hệ thống giáo dục đại học Việt Nam mới có thể vươn tầm, đáp ứng yêu cầu của thời đại mới.
Share
