27 Tháng 10, 2025Trong quá trình xây dựng và phát triển đất nước, việc tổ chức và vận hành bộ máy nhà nước một cách hiệu quả luôn là yếu tố then chốt bảo đảm sự ổn định và phát triển bền vững. Một trong những nguyên tắc cơ bản thể hiện rõ nhất tính thống nhất và hiệu quả đó chính là nguyên tắc quản lý nhà nước theo lãnh thổ. Nguyên tắc này không chỉ quy định cách thức phân chia, tổ chức và thực thi quyền lực nhà nước trên các vùng, miền mà còn góp phần tăng cường mối quan hệ giữa Trung ương và địa phương, giữa chính quyền và nhân dân, nhằm hướng đến một nền quản lý toàn diện, đồng bộ và gần dân nhất.
1. Khái niệm nguyên tắc quản lý nhà nước theo lãnh thổ
Nguyên tắc quản lý nhà nước theo lãnh thổ là cách thức tổ chức, phân chia thẩm quyền và thực thi quyền lực nhà nước dựa trên phạm vi lãnh thổ. Đây là một trong những nguyên tắc cơ bản trong tổ chức bộ máy nhà nước, phản ánh mối quan hệ giữa Trung ương và địa phương, giữa quyền lực nhà nước với không gian địa lý và cộng đồng dân cư sinh sống trên lãnh thổ đó.
Nguyên tắc này xuất phát từ nhu cầu quản lý xã hội một cách hiệu quả, phù hợp với đặc thù của từng vùng, miền, đồng thời đảm bảo sự thống nhất trong chỉ đạo, điều hành của quốc gia. Nó tạo ra sự gắn kết chặt chẽ giữa chính quyền và người dân ở từng khu vực, góp phần nâng cao hiệu quả hoạt động của bộ máy nhà nước.
2. Mục tiêu và vai trò của quản lý nhà nước theo lãnh thổ
2.1. Mục tiêu
Mục tiêu cao nhất của quản lý nhà nước theo lãnh thổ là xây dựng một bộ máy hành chính hiệu quả, gần dân, sát dân, phục vụ nhân dân tốt nhất. Mỗi địa phương có những đặc thù riêng về địa lý, kinh tế, văn hóa và xã hội, vì vậy Nhà nước cần xây dựng cơ chế, chính sách linh hoạt, phù hợp với từng vùng miền để thúc đẩy sự phát triển toàn diện.
Bên cạnh đó, nguyên tắc này còn hướng tới việc tạo ra sự cân bằng giữa tính thống nhất của quốc gia và tính đặc thù của từng địa phương, bảo đảm sự lãnh đạo tập trung của Trung ương, tránh tình trạng cục bộ địa phương hay chia rẽ trong quản lý.
Đảm bảo sự thống nhất, toàn diện của hệ thống chính trị
2.2. Vai trò
Quản lý nhà nước theo lãnh thổ đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội ở từng địa phương. Nhờ sự gần gũi và hiểu biết thực tế, chính quyền địa phương có thể đề ra các chiến lược và chính sách phát triển phù hợp, khai thác hiệu quả nguồn lực sẵn có, từ đó góp phần nâng cao đời sống người dân và phát triển đất nước bền vững.
>> Đọc thêm: Nội dung quản lý nhà nước về đất đai mới nhất
3. Các cấp độ quản lý nhà nước theo lãnh thổ ở Việt Nam
Phân cấp quản lý
3.1. Cấp Trung ương
Cấp Trung ương bao gồm các cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất như Quốc hội, Chủ tịch nước, Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao. Đây là cấp có vai trò lãnh đạo toàn diện, định hướng chiến lược phát triển đất nước.
Cấp Trung ương có trách nhiệm ban hành pháp luật, chính sách lớn về kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh, đối ngoại; đồng thời điều tiết, hỗ trợ các địa phương trong quá trình phát triển.
3.2. Cấp tỉnh
Chính quyền cấp tỉnh được xem là “cầu nối” giữa Trung ương và cơ sở. Cấp tỉnh truyền tải và tổ chức thực hiện các chính sách, pháp luật của Trung ương đến cấp dưới, đồng thời tổng hợp, phản ánh tình hình, khó khăn, nguyện vọng của người dân để Trung ương có điều chỉnh phù hợp.
Để hoàn thành tốt vai trò này, chính quyền cấp tỉnh cần năng động, sáng tạo, linh hoạt trong việc vận dụng chủ trương, chính sách vào thực tiễn địa phương.
3.3. Cấp huyện
Cấp huyện là nơi trực tiếp triển khai các chủ trương, chính sách của Nhà nước vào đời sống xã hội. Hiệu quả thực thi chính sách phụ thuộc lớn vào năng lực điều hành của chính quyền cấp huyện.
Chính quyền cấp này cần thường xuyên gần dân, nắm bắt tình hình cơ sở, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ và đẩy mạnh cải cách hành chính, ứng dụng công nghệ thông tin để phục vụ nhân dân tốt hơn.
3.4. Cấp xã
Cấp xã là cấp gần dân nhất, được ví như “tế bào” của hệ thống chính trị. Mọi chính sách, chủ trương của Đảng và Nhà nước chỉ thật sự đi vào cuộc sống khi được thực hiện hiệu quả ở cấp xã.
Do đó, việc xây dựng chính quyền cơ sở trong sạch, vững mạnh, có đội ngũ cán bộ có năng lực, phẩm chất tốt, gắn bó với nhân dân là nhiệm vụ trọng tâm trong công tác quản lý nhà nước theo lãnh thổ.
4. Nguyên tắc tổ chức và phối hợp trong quản lý nhà nước theo lãnh thổ
4.1. Kết hợp quản lý theo ngành và theo lãnh thổ
Nguyên tắc quản lý nhà nước theo lãnh thổ là sự kết hợp chặt chẽ giữa quản lý theo ngành (chiều dọc) và quản lý theo lãnh thổ (chiều ngang) trên một địa bàn hành chính nhất định. Mục đích là đảm bảo quản lý toàn diện mọi lĩnh vực, tránh tư tưởng cục bộ ngành hoặc địa phương, hướng tới phát triển cân đối và toàn diện.
4.2. Phân công, phân cấp rõ ràng
Cần xác định rõ nhiệm vụ và quyền hạn giữa các cơ quan quản lý theo ngành và theo lãnh thổ. Việc phân công, phân cấp rành mạch giúp tránh sự chồng chéo, trùng lặp hoặc bỏ sót chức năng, đồng thời nâng cao tính minh bạch và hiệu quả trong công tác quản lý.
4.3. Phối hợp, hiệp quản, tham quản
Các cơ quan quản lý theo ngành và theo lãnh thổ phải thường xuyên phối hợp, hiệp quản và tham quản với nhau để bảo đảm tính thống nhất trong quản lý nhà nước.
- Đồng quản: Hai bên cùng có quyền và cùng ra quyết định theo thể thức liên tịch.
- Hiệp quản: Hai bên cùng ra quyết định trên cơ sở thương lượng, trao đổi để đạt được sự thống nhất.
- Tham quản: Mỗi bên ra quyết định riêng nhưng có tham khảo ý kiến của bên kia.
Những hình thức này giúp các cơ quan phối hợp chặt chẽ, đồng bộ, tránh mâu thuẫn và tăng hiệu quả điều hành.
4.4. Kết hợp trong xây dựng và thực hiện chiến lược, kế hoạch
Việc kết hợp này cần được thể hiện rõ trong quá trình xây dựng và tổ chức thực hiện các chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế – xã hội trên lãnh thổ.
Ngoài ra, cần điều hòa, phối hợp hoạt động sản xuất, kinh doanh của các đơn vị kinh tế trên cùng địa bàn, nhằm khai thác hiệu quả nguồn lực và phát triển bền vững.
>> Tham khảo thêm: Thuê viết tiểu luận cho mọi ngành học, mọi môn học
5. Giải pháp nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước theo lãnh thổ
Để phát huy tối đa hiệu quả của nguyên tắc này, cần thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp trong cải cách hành chính và nâng cao năng lực quản lý.
5.1. Hoàn thiện hệ thống pháp luật
Hoàn thiện hệ thống pháp luật
Một hệ thống pháp luật rõ ràng, minh bạch là nền tảng để quản lý nhà nước theo lãnh thổ hiệu quả. Cần thường xuyên rà soát, sửa đổi, bổ sung các quy định pháp lý, đảm bảo phù hợp với thực tiễn và xu hướng phát triển của đất nước.
5.2. Nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức
Cán bộ là yếu tố quyết định trong công tác quản lý nhà nước. Việc đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, kỹ năng lãnh đạo và tư duy quản trị hiện đại là yêu cầu cấp thiết, giúp đội ngũ cán bộ thích ứng với yêu cầu mới.
5.3. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất và hạ tầng kỹ thuật
Ứng dụng công nghệ thông tin và xây dựng chính phủ điện tử, chính quyền số là giải pháp hiệu quả nhằm nâng cao tính minh bạch và tiện ích trong quản lý. Đầu tư hệ thống hạ tầng hiện đại giúp rút ngắn thời gian xử lý công việc và tăng sự hài lòng của người dân, doanh nghiệp.
5.4. Đẩy mạnh công tác kiểm tra, giám sát
Hoạt động kiểm tra, giám sát thường xuyên giúp phát hiện sớm sai phạm, kịp thời điều chỉnh chính sách. Cần kết hợp linh hoạt giữa kiểm tra định kỳ, đột xuất và chuyên đề, đảm bảo khách quan, minh bạch trong mọi hoạt động hành chính.
Tóm lại, nguyên tắc quản lý nhà nước theo lãnh thổ là nền tảng quan trọng của hoạt động quản lý nhà nước, bảo đảm sự kết hợp hài hòa giữa quản lý theo ngành và quản lý theo lãnh thổ trên từng địa bàn cụ thể. Việc thực hiện tốt nguyên tắc này giúp nâng cao hiệu lực, hiệu quả của bộ máy hành chính, khai thác hợp lý tiềm năng của từng vùng, đồng thời củng cố mối quan hệ gắn bó giữa Nhà nước và nhân dân. Trong bối cảnh đổi mới và hội nhập hiện nay, việc tiếp tục hoàn thiện và vận dụng linh hoạt nguyên tắc này sẽ góp phần quan trọng vào mục tiêu phát triển toàn diện và bền vững của quốc gia.
Share
