11 Tháng mười một, 2025Nghiên cứu khoa học là hành trình khám phá tri thức, giúp con người hiểu sâu hơn về thế giới và chính bản thân mình. Tuy vậy, đằng sau mỗi công trình nghiên cứu là biết bao thử thách từ việc tìm ý tưởng, thu thập dữ liệu cho đến công bố kết quả. Hiểu rõ những khó khăn trong nghiên cứu khoa học không chỉ giúp người nghiên cứu chuẩn bị tốt hơn mà còn góp phần nâng cao chất lượng và giá trị của mỗi đề tài khoa học.
Tổng quan các khó khăn và thách thức trong quá trình nghiên cứu khoa học hiện nay.
1. Những khó khăn trong nghiên cứu khoa học
1.1. Khó khăn trong việc hình thành và lựa chọn đề tài
Việc xác định đề tài nghiên cứu là bước khởi đầu và mang tính quyết định đối với toàn bộ quá trình nghiên cứu. Tuy nhiên, đây lại là giai đoạn mà cả sinh viên, giảng viên trẻ và các nhà khoa học thường gặp nhiều trở ngại nhất.
Không ít người rơi vào tình trạng thiếu ý tưởng, cảm thấy bế tắc trong việc tìm ra một vấn đề thực sự mới mẻ và có ý nghĩa. Một số khác lại chọn đề tài quá rộng, không đủ nguồn lực hoặc thời gian để triển khai, dẫn đến việc nghiên cứu bị lan man, thiếu trọng tâm. Ở chiều ngược lại, cũng có những người lựa chọn đề tài quá nhỏ, khó tạo ra giá trị khoa học đáng kể.
Bên cạnh đó, nhiều sinh viên và giảng viên trẻ chưa có đủ kinh nghiệm để đánh giá tính khả thi và giá trị ứng dụng của đề tài, hoặc đơn giản là thực hiện đề tài theo hướng dẫn, phân công từ cấp trên. Chính vì thế, đề tài nghiên cứu thường thiếu sự chủ động, sáng tạo và niềm đam mê thực sự từ người thực hiện.
1.2. Thiếu kinh nghiệm và năng lực nghiên cứu
Một trong những rào cản lớn đối với người nghiên cứu, đặc biệt là người mới bắt đầu, chính là thiếu kỹ năng và phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Họ chưa nắm vững các bước tiến hành nghiên cứu, chưa thành thạo kỹ năng phân tích, tổng hợp thông tin, hoặc còn lúng túng khi áp dụng các công cụ định tính – định lượng.
Văn phong khoa học cũng là một thách thức đáng kể. Nhiều người quen với cách viết đời thường, dẫn đến lối diễn đạt thiếu chặt chẽ, thiếu logic, hoặc mắc lỗi thuật ngữ. Nghiên cứu khoa học đòi hỏi tư duy phản biện, khả năng lập luận và trích dẫn học thuật nghiêm túc – những kỹ năng cần được rèn luyện qua thời gian.
Đặc biệt, với giảng viên trẻ, sự thiếu kinh nghiệm trong việc thiết kế và triển khai đề tài độc lập khiến họ thường gặp lúng túng khi quản lý tiến độ, đánh giá kết quả, hoặc xử lý tình huống phát sinh trong quá trình nghiên cứu.
Thiếu kỹ năng nghiên cứu, phân tích và viết học thuật ảnh hưởng chất lượng đề tài.
>> Xem thêm: Tất tần tật về thuật ngữ tiếng Anh trong nghiên cứu khoa học
1.3. Khó khăn trong thu thập và xử lý dữ liệu
Thu thập và xử lý dữ liệu là một trong những giai đoạn quan trọng, quyết định đến độ chính xác và giá trị khoa học của nghiên cứu. Tuy nhiên, đây cũng là khâu chứa đựng nhiều thách thức nhất.
Người nghiên cứu thường khó tiếp cận nguồn dữ liệu tin cậy, đặc biệt là các dữ liệu chuyên ngành, số liệu kinh tế – xã hội hoặc dữ liệu mang tính bảo mật. Nhiều trường hợp, dữ liệu thu được không đầy đủ, sai lệch, hoặc không đáp ứng tiêu chuẩn chất lượng.
Ngay cả khi có được dữ liệu, việc xử lý và phân tích cũng không hề đơn giản. Sự khác biệt giữa các nguồn, sự thiếu thống nhất trong mẫu dữ liệu, hoặc sai sót khi nhập liệu đều có thể làm sai lệch kết quả. Ngoài ra, việc sử dụng các phần mềm thống kê như SPSS, EViews, Stata, Amos… đòi hỏi kỹ năng chuyên môn cao – điều mà không phải sinh viên hay giảng viên trẻ nào cũng thành thạo.
1.4. Thiếu thời gian và khối lượng công việc lớn
Nghiên cứu khoa học đòi hỏi sự đầu tư nghiêm túc về thời gian và tâm sức. Tuy nhiên, trong thực tế, đa phần sinh viên và giảng viên trẻ đều bị chi phối bởi lịch học, lịch giảng dạy, các công việc kiêm nhiệm hoặc hoạt động ngoài chuyên môn.
Sinh viên phải vừa học, vừa làm thêm hoặc tham gia các hoạt động ngoại khóa; giảng viên trẻ thì vừa phải hoàn thành nghĩa vụ giảng dạy chuẩn, vừa học nâng cao trình độ, vừa tham gia công tác chuyên môn khác. Kết quả là, thời gian dành cho nghiên cứu bị thu hẹp, khiến việc triển khai đề tài chậm tiến độ, thiếu chiều sâu hoặc phải dừng lại giữa chừng.
1.5. Thiếu kinh phí và cơ chế hỗ trợ
Kinh phí luôn là vấn đề nan giải trong hoạt động nghiên cứu khoa học. Mặc dù nhà trường và các tổ chức khoa học đã có chính sách hỗ trợ, nhưng mức đầu tư thường thấp, thủ tục phức tạp, dẫn đến việc người nghiên cứu phải tự bỏ tiền túi cho chi phí in ấn, di chuyển, khảo sát hay mua tài liệu.
So với thu nhập từ giảng dạy hoặc công việc khác, khoản hỗ trợ nghiên cứu thường không đáng kể, khiến nhiều người thiếu động lực theo đuổi đề tài. Sự thiếu vắng các quỹ tài trợ, chương trình hợp tác với doanh nghiệp cũng làm hạn chế cơ hội mở rộng quy mô và ứng dụng kết quả nghiên cứu vào thực tiễn.
1.6. Khó khăn trong công bố và trình bày kết quả
Công bố kết quả nghiên cứu là bước quan trọng để lan tỏa tri thức và khẳng định giá trị khoa học, nhưng cũng là thử thách lớn đối với nhiều người.
Các tạp chí khoa học uy tín thường có tiêu chuẩn rất cao, yêu cầu khắt khe về tính mới, phương pháp, cũng như hình thức trình bày. Quá trình phản biện kín (peer review) nghiêm ngặt khiến tỷ lệ chấp nhận bài báo thấp. Đặc biệt, với những người không sử dụng tiếng Anh thành thạo, rào cản ngôn ngữ là trở ngại lớn.
Ngoài ra, kỹ năng trình bày trước hội đồng khoa học cũng là một thử thách. Nhiều người thiếu tự tin, nói nhanh, nói vấp hoặc không biết cách thuyết phục, phản biện khi bị chất vấn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả đánh giá và khả năng được công nhận của công trình.
>> Xem thêm: Cập nhật giá viết thuê luận án tiến sĩ mới nhất
1.7. Tác động của yếu tố tâm lý và môi trường nghiên cứu
Cuối cùng, môi trường và tâm lý nghiên cứu cũng ảnh hưởng mạnh đến hiệu quả làm việc. Một số nhà nghiên cứu, đặc biệt là người trẻ, dễ rơi vào trạng thái thiếu động lực, tự ti hoặc sợ thất bại. Môi trường học thuật ở nhiều nơi vẫn còn thiếu tính hợp tác, chia sẻ, hoặc chưa có các nhóm nghiên cứu chuyên sâu để hỗ trợ lẫn nhau.
Việc thiếu cơ hội tham gia hội thảo, diễn đàn học thuật hoặc các câu lạc bộ nghiên cứu khiến quá trình học hỏi, trao đổi kinh nghiệm bị hạn chế. Dần dần, người nghiên cứu dễ mất đi nhiệt huyết và niềm tin vào giá trị của công việc mình làm.
2. Giải pháp khắc phục
Hợp tác giữa viện, trường và doanh nghiệp giúp chia sẻ nguồn lực và kinh phí nghiên cứu.
2.1. Đối với cá nhân người nghiên cứu
2.1.1. Chủ động trang bị năng lực nghiên cứu
Người nghiên cứu cần tự học và rèn luyện phương pháp luận nghiên cứu khoa học. Có thể bắt đầu từ những tài liệu cơ bản, các khóa học trực tuyến, hoặc tham gia các buổi tập huấn, hội thảo khoa học. Học cách xây dựng đề cương, thu thập và xử lý dữ liệu, viết báo cáo và bài báo khoa học theo chuẩn học thuật. Thường xuyên đọc tài liệu chuyên ngành, cập nhật tri thức mới để nhận biết “khoảng trống nghiên cứu” – yếu tố quyết định tính mới của đề tài.
2.1.2. Phát triển kỹ năng mềm và kỹ năng học thuật
Rèn luyện tư duy phản biện, khả năng lập luận logic, sử dụng ngôn ngữ khoa học chuẩn xác. Tham gia các nhóm học thuật, câu lạc bộ nghiên cứu để học hỏi kinh nghiệm từ đồng nghiệp, giảng viên hoặc các nhà khoa học khác. Tập luyện kỹ năng trình bày, phản biện và bảo vệ luận điểm trước hội đồng khoa học đây là bước quan trọng để nâng cao tự tin và tính thuyết phục khi công bố kết quả.
2.1.3. Quản lý thời gian và kế hoạch nghiên cứu hợp lý
Xây dựng lộ trình nghiên cứu chi tiết, chia nhỏ công việc theo giai đoạn: xác định đề tài – thu thập dữ liệu – phân tích – viết báo cáo. Dành ra quỹ thời gian cố định hàng tuần cho nghiên cứu, tránh tình trạng “đến hạn mới làm”. Sử dụng các công cụ quản lý công việc (Trello, Notion, Google Tasks…) để theo dõi tiến độ, tránh quá tải và đảm bảo chất lượng công việc.
2.1.4. Nuôi dưỡng đam mê và động lực nghiên cứu
Coi NCKH không chỉ là nhiệm vụ, mà là cơ hội rèn luyện tư duy và khẳng định bản thân. Gắn kết đề tài nghiên cứu với thực tiễn xã hội hoặc chuyên môn giảng dạy để thấy rõ giá trị ứng dụng, từ đó duy trì hứng thú lâu dài. Học cách đón nhận phản biện một cách tích cực: sửa sai, hoàn thiện, tiến bộ thay vì chán nản khi bị góp ý.
2.2. Đối với giảng viên hướng dẫn và cơ sở đào tạo
2.2.1. Tăng cường vai trò định hướng và cố vấn khoa học
Giảng viên cần định hướng đề tài phù hợp năng lực sinh viên hoặc giảng viên trẻ, tránh để họ chọn đề tài quá sức hoặc quá chung chung. Trong quá trình hướng dẫn, giảng viên nên khuyến khích người học phát huy tính độc lập, sáng tạo, thay vì áp đặt hoặc làm thay. Nhà trường cần tổ chức các khóa tập huấn phương pháp nghiên cứu, kỹ năng công bố, kỹ năng viết học thuật cho sinh viên và giảng viên trẻ.
2.2.2. Cải thiện cơ chế đánh giá và khuyến khích nghiên cứu
Quy đổi giờ nghiên cứu sang giờ giảng dạy để giảm tải cho giảng viên trẻ, tạo điều kiện họ đầu tư thời gian cho đề tài. Có chính sách khen thưởng, tuyên dương những cá nhân hoặc nhóm nghiên cứu đạt kết quả tốt, công bố quốc tế, hoặc ứng dụng được trong thực tế. Thành lập quỹ nghiên cứu sinh viên và giảng viên trẻ, hỗ trợ kinh phí cơ bản cho các đề tài tiềm năng.
2.2.3. Tạo dựng môi trường học thuật năng động
Nhà trường cần xây dựng các trung tâm hoặc câu lạc bộ nghiên cứu, nơi giảng viên và sinh viên cùng trao đổi, thảo luận và phát triển ý tưởng. Tổ chức định kỳ hội thảo, tọa đàm khoa học, ngày hội nghiên cứu để công bố, chia sẻ kết quả nghiên cứu, giúp người trẻ rèn luyện kỹ năng trình bày và phản biện. Tạo mạng lưới hợp tác nghiên cứu giữa các khoa, giữa trường và doanh nghiệp, giúp các đề tài có tính ứng dụng thực tiễn cao.
2.3. Đối với cơ quan quản lý, doanh nghiệp và xã hội
2.3.1. Hoàn thiện chính sách và cơ chế tài chính
Tăng mức kinh phí cấp cho các đề tài nghiên cứu cấp trường, cấp bộ hoặc cấp quốc gia; đặc biệt ưu tiên cho giảng viên trẻ và sinh viên có ý tưởng sáng tạo. Đơn giản hóa thủ tục hành chính trong quy trình xét duyệt, nghiệm thu và thanh quyết toán đề tài, đảm bảo công khai, minh bạch. Có cơ chế liên kết quỹ nghiên cứu của nhà nước với doanh nghiệp tư nhân, khuyến khích đặt hàng nghiên cứu, chuyển giao công nghệ.
2.3.2. Kết nối nghiên cứu với thực tiễn và doanh nghiệp
Doanh nghiệp nên chủ động đặt hàng các đề tài nghiên cứu phù hợp với nhu cầu sản xuất, kinh doanh của mình. Nhà trường có thể ký kết hợp tác nghiên cứu và thực tập để sinh viên, giảng viên tiếp cận môi trường thực tế, thu thập dữ liệu xác thực. Hình thành vườn ươm sáng tạo – đổi mới, hỗ trợ thương mại hóa kết quả nghiên cứu tiềm năng.
2.3.3. Xây dựng văn hóa khoa học và hợp tác học thuật
Khuyến khích tinh thần chia sẻ tri thức, phản biện tích cực và tôn trọng đạo đức nghiên cứu. Phát triển hệ thống tạp chí khoa học, bản tin nghiên cứu trong nước, hỗ trợ người trẻ công bố kết quả trước khi vươn ra quốc tế. Tăng cường hợp tác quốc tế, trao đổi học giả, giúp người nghiên cứu trẻ tiếp cận chuẩn mực khoa học toàn cầu.
Dù con đường nghiên cứu khoa học còn nhiều gian nan, nhưng chính những khó khăn đó lại là cơ hội để người nghiên cứu rèn luyện tư duy, kiên trì và sáng tạo. Với sự nỗ lực của bản thân cùng sự hỗ trợ từ nhà trường, tổ chức và xã hội, nghiên cứu khoa học sẽ ngày càng trở thành nền tảng vững chắc cho sự phát triển tri thức và đổi mới sáng tạo.
Share
